هسته نخستین شهر اصفهان در سده ششم پیش از میلاد شکل گرفت و با توجه به آنکه منطقه اصفهان در ایام قبل از اسلام و خصوصاً در عصر ساسانیان مرکز تجمع سپاه بوده است این محل را سپاهان، اسپاهان، اسپهان، صفاهان و اصفهان می گفته اند. شهر اصفهان مرکز استان اصفهان در گستره ای افزون بر 250 کیلومتر مربع قرارگرفته است و در 40 درجه و 39 دقیقه و 51 ثانیه شرقی و 30 درجه و 38 دقیقه و 32 درجه شمالی از نیمروز گرینویچ واقع شده است. این شهر از شرق به منطقه خشک بیابانی و نیمه بیابانی و از غرب به منطقه کوهستانی زاگرس، به سرزمینی سبز و پر طراوت محدود می گردد.
جمعیت شهر اصفهان با حومه حدود 2 میلیون نفر برآورد می شود که از جمله کلان شهرهای کشور به شمار می رود. این شهر در فاصله 414 کیلومتری جنوب پایتخت بر مسیر جاده شمال به جنوب (دریای مازندران به خلیج فارس) واقع شده و بلندی آن از سطح دریای آزاد 1575 متر می باشد. نام اصفهان همیشه با زاینده رود همراه بوده است، این رود مهمترین رودخانه ای است که در فلات مرکزی ایران جاری است و از ارتفاعات زرد کوه بختیاری و قله ای به نام کوهرنگ سرچشمه می گیرد و پس از گذشتن از استان چهار محال و بختیاری وارد استان اصفهان و سپس شهر اصفهان شده و پس از سپری نمودن راهی پر پیچ و خم طی مسیری قریب بر 420 کیلومتر، در میان بیابانی خشک در تالاب گاو خونی آرامش می یابد.
اصفهان از هنگام به حکومت رسیدن سلجوقیان و انتخاب آن به پایتختی در مسیر جاده بزرگ بازرگانی قرار گرفت و به زودی از رونق بسیاری برخوردار گشت این شهر در دوره صفویه از چنان پیشرفتی برخوردار شد که رفته رفته به یکی از پرجمعیت ترین شهرهای آن روزگار(400000 نفر جمعیت ) تبدیل گشت. امروزه آنچه از اصفهان می بینیم باغ شهری مصفا است که این شهر را به زیباترین شهر ایران زمین تبدیل نموده است.
این شهر که همواره آن را نصف جهان خوانده اند، در چهار فصل سال قابلیت پذیرایی از میهمانان ایرانی و خارجی را داراست. با توجه به محورهای گردشگری تعریف شده در شهر اصفهان، برخی جاذبه های شاخص به تفکیک محورهای گردشگری بدین شرح می باشند.
آتشگاه اصفهان (بنائی از تاریخ اصفهان پیش از اسلام)
آتشگاه اصفهان کهن ترین بنای تاریخی اصفهان از روزگار آبادانی این سرزمین در دوران پیش از اسلام می باشد. محققیین معتقدند این بنای باستانی، بر شالوده بنایی از روزگاری بس کهن ایجاد شده، که بر طبق آخرین بررسی های باستان شناسی، قدمت آن به دوران تمدن ایلام باستان پیش از ورود آریائیها باز میگردد. امروزه بنای آتشکده خاموش آتشگاه در میان باغها و کشتزارهای حاشیه زاینده رود، در فاصله 9 کیلومتری غرب شهر اصفهان (ابتدای جاده اصفهان- نجف آباد) بر فراز تپه ای منفرد و بلند خودنمائی می کند.
کاخ هشت بهشت (1080 هـ .ق)
کاخ هشت بهشت در عصر صفوی و به فرمان شاه سلیمان صفوی (صفی دوم ) در میان باغی بزرگ و زیبا به نام بلبل به شکل هشت وجهی و در دو طبقه بنا گردیده. این کاخ دارای چهار ایوان در طرفین می باشد و به نظر می رسد از آن به عنوان اقامتگاهی تابستانی استفاده می شده. در این بنا حتی الامکان تلاش شده کلیه احجام متناسب با نام بنا، نمادی از عدد هشت باشند که در تفاسیر عرفانی آن عصر به معنای ورودی بهشت می باشد. بدون تردید وجود تزئینات خاص آئینه کاری، دیوار نگاره ها و حوض های درونی و بیرونی، فضای دلپذیری را برای هر گردشگری فراهم می آورد.
مناره های اصفهان در اوایل دوران اسلامی
در سرزمین های بیابانی و خشک، مناره ها را می توان با فانوس ها، مقایسه نمود که کاروانیان خسته را به دیار امن و آسایش راهنمایی می نمودند. مناره هائی که در شهر اصفهان با قامتی بلند، برافراشته شده اند. حاصل مکاتب معماری ایرانی در قرون اولیه اسلامی به شمار می روند. به گونه ای که تزئینات آنان در این عصر آجری است و هر کدام به نوبه خود تجلی هنر آن روزگار به شمار می روند. از جمله این مناره ها می توان به چهل دختران، ساربان، مسجد علی، دارالضیافه، رهروان و دو منار دردشت اشاره نمود.
پل شهرستان
نام دیگر این پل گی یا جی می باشد که نشان از ارتباط آن با گذشته کهن این شهر دارد. مورخین و باستان شناسان، شالوده اصلی این پل را به دوران شاهنشاهی اشکانیان و برخی نیز به دوره شاهنشاهی ساسانی نسبت می دهند. ولیکن این پل پس از حضور اسلام در ایران به ترتیب در دوران آل بویه، سلاجقه، صفویه و دوران معاصر مرمت شده است. در حال حاضر این پل به طول 107 متر بوده و دارای 13 چشمه در بخش زیرین و 8 دهانه در بخش فوقانی است.
مسجد شیخ لطف ا…(1028-1011 هـ . ق )
بر جانب شرقی میدان، مسجدی سرپوشیده همراه با هنر کاشی کاری و گنبد منحصر به فرد خود، همچون خورشید می درخشد.
این مسجد که دارای سازه ای متفاوت نسبت به سایر مساجد می باشد، متقارن با محور میدان بنا شده، به گونه ای که هر گردشگری پس از ورود به آن، با چرخشی نامحسوس و گذر از راهروی آن به محوطه مرکز ی، که شاهکاری از هنر کاشی کاری ، معرق و هفت رنگ را همراه با هنر خوشنویسی در خود جای داده وارد می شود. از ویژگی های شاخص دیگر این مسجد این است که فاقد مناره می باشد.
کاخ عالی قاپو (1006-1000 هـ . ق )
کاخ عالی قاپو در ضلع غربی میدان بزرگ نقش جهان و به دستور شاه عباس اول صفوی بر شالوده بنائی به جای مانده از دوران پیشین، در شش طبقه و با ارتفاعی در حدود 36 متر و به منزله ورودی دولتخانه صفوی و مکان پذیرائی سفرای خارجی بنا گردید. تمامی فضای درونی، اتاق ها، تالارها و ایوان ستون دار کاخ با گچبری و دیوار نگاره های بسیار ظریف آراسته شده است. از جمله بخشهای شاخص این بنا، تالار موسیقی آن می باشد که با تزئینات، نقاشی ومقرنس کاری میان تهی آراسته شده است. به دلیل نصب در حرم حضرت علی (ع) در ورودی آن، این کاخ به در عالی، آستان علی نیز شهرت یافته است .
میدان نقش جهان
نقش جهان عصاره و چکیده هنر معماری، تزئینات و صنایع دستی هنرمندان و معماران ایرانی، در دوره اسلامی است. این میدان بزرگ با وسعتی افزون بر هشتاد هزار متر مربع در خلال سالهای 1000 تا 1011 هـ . ق در دوران سلطنت شاه عباس اول صفوی، توسط معمارانی نظیر استاد علی اکبر اصفهانی، بنا شد تا شکوه پایتخت جدید صفوی را تکمیل نماید. میدان بزرگ نقش جهان (دومین میدان بزرگ جهان ) به عنوان قلب تپنده اصفهان چهار عنصر تشکیل دهنده ساختار اجتماعی و فرهنگی ایران آن عصر را یعنی علم و تمدن – مذهب، سیاست و فرهنگ و اقتصاد (مسجد جامع عباسی – شیخ لطف اله – کاخ عالی قاپو و بازار قیصریه)را در خود جای داده است تا نمادی زیبا و باشکوه از فرهنگ و تمدن ایران در عصر امپراطوری صفوی باشد.
مسجد جامع عتیق
یکی از بزرگترین و پر رمز و رازترین مساجد جهان اسلام می باشد که هسته اصلی آن در قرون اولیه اسلامی بر شالوده بنائی باستانی و در اولین محلات تشکیل دهنده شهر اصفهان در عصر باستان بنا گردید. این مسجد افزون بر سیزده سده، تکامل هنر معماری ایران پس از اسلام را در خود جای داده، به گونه ای که ساخت و گسترش آن در دوران دیالمه،سلاجقه، صفوی و قاجار و به شکل مساجد چهار ایوانی انجام پذیرفت. و در هر کدام از این دوران، هنر تزئینات داخلی منحصر به فردی در آن بکار رفته است. امروزه این مسجد گستره ای در حدود 22000 متر مربع را به خود اختصاص داده و بدون شک در یک دید کلی دائره المعارف متنوعی از معماری و هنر تزئینات داخلی که حاصل کوشش معماران و هنرمندان گمنام ایرانی است را در طول بیش از هزار سال به زیبائی تمام و در عین حال با سادگی در خود جای داده است.
بازار قیصریه(1029هـ .ق )
سر در بازار قیصریه در ضلع شمالی میدان واقع شده و به عنوان ورودی اصلی بازار شاهی و محور اتصال اصفهان دوره سلجوقی و شهر دوره صفوی می باشد.
کاشی کاری های بخش فوقانی سر در، نمادی از برج قوس، به شکل نیم تنه انسان و نیم تنه ببر، با دم اژدها است که نشان از طالع شهر اصفهان و زایش آن را دارد. قسمت تحتانی سردر، با نقاشی تزئین شده و حاوی تصاویری از جنگ شاه عباس اول و ازبکان و همچنین پذیرائی از سفرای اروپائی است .
در حال حاضر پس از گذشت چهار سده از ساخت آن، این بازار بزرگ همچنان به حیات خود ادامه داده و مملو از کالاها و رفت آمد مردم است.
منارجنبان (716 هـ .ق)
بنای معروف منارجنبان متعلق به قرن هشتم هـ . ق بوده و شهرت آن به دلیل لرزش و تحرک مناره های آن می باشد. این بنا در 7 کیلومتری مسیر اصفهان به نجف آباد قرار گرفته و بر آرامگاه شیخ عبدا… کارلادانی (عارف سده هفتم و هشتم هـ .ق ) بنا شده است. چنانچه از طریق راه پله بر فراز مناره ها صعود نموده و مناره ها تکان داده شود نیروی وارده بر دیواره مناره باعث لرزش مناره دوم و کل سازه معماری می گردد.
خانه شیخ الاسلام
یکی از خانه های تاریخی اصفهان بوده و شامل اندرونی و بیرونی می باشد. تزئینات متنوع گچ بری همراه با آئینه کاری و مقرنس کاری دیوارهای درونی و بیرونی، آن را به یکی از زیباترین خانه های تاریخی اصفهان تبدیل نموده است.
این خانه هم اینک توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان مرمت و به کارگاه های هنرهای سنتی اختصاص یافته است. از مهمترین تولیدات هنرهای سنتی در این خانه می توان به زری بافی، معرق، گره چینی و بافت فرش های نفیس اشاره نمود.
کاخ چهلستون
این کاخ در دوره شاه عباس اول صفوی و در میان باغ بزرگ شاهی، بنا شده و سپس در دوره سلطنت شاه عباس دوم جهت پذیرائی و تشریفات سلطنتی، گسترش یافت. کاخ دارای ایوان ستون دار با بیست ستون به ارتفاع هر کدام 12 متر، تالار آئینه و تالار تخت گاه می باشد. ایوان ستون دار در گذشته با تزئیناتی نظیر آئینه کاری و گچ بری آراسته شده بود که امروزه از میان رفته است. تالار تخت گاه و اتاق های جانبی آن با دیوار نگاره های بسیار زیبائی که حاصل تلاش هنرمندان نقاشی مکتب اصفهان عصر صفوی است تزئین شده و شامل موضوعاتی نظیر پذیرائی از فرمانروایان کشورهای هم جوار، جنگ های شاهان صفوی با دول عثمانی و ازبکان و نظائر آن می باشد.
گردشگاه چهار باغ
محور بزرگ چهار باغ و باغهای پیرامون آن در سال 1000 هـ . ق و هم زمان با بنای میدان نقش جهان به دستور شاه عباس اول ایجاد گردید. این گردشگاه به عنوان یک محور بزرگ تفریحی و ارتباطی، شهر اصفهان را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می نماید، به گونه ای که این محور از بخش شمالی شهر آغاز شده و با عبور از سی و سه پل در بخش جنوبی شهر نیز امتداد می یابد. این محور بزرگ امروزه با طول بیش از 13 کیلومتر، یکی از بزرگترین تفریحگاه ها و مراکز خرید مردم اصفهان به شمار می رود.
پل ا… وردی خان (سی و سه پل)
این پل به سال 1011 هـ .ق به دستور ا… وردی خان سپهسالار شاه عباس اول و توسط استاد حسین بناء اصفهانی به طول 300 متر و عرض 14 متر، بنا گردیده و عملا شمال و جنوب شهر اصفهان را از طریق محور چهار باغ به یکدیگر متصل می نماید، این پل هم اینک دارای 33 دهانه در قسمت تحتانی است که به همین مناسبت به سی و سه پل مشهور است. از جمله الحاقات این پل می توان به تاق نمایی که در دو طرف آن ایجاد شده اشاره نمود که چشم اندازی بس زیبا را به فضاهای زیرین و فوقانی پل می بخشد. همچنین 25 اتاق با مساحتهای متفاوت بر روی پایه های پل تعبیه شده که در عصر صفوی از آن برای گذراندن اوقات فراغت و استراحت در ساعات گرم تابستان استفاده می شده است .
پل خواجو ( پل شاهی)
پل خواجو یکی از شاهکارهای معماری مکتب اصفهان عصر صفوی به شمار می رود و در سال 1060 هـ .ق به فرمان شاه عباس دوم صفوی بنا گردیده است. در بخش مرکزی و در دوطرف پل بنایی هشت ضلعی ایجاد شده که بیگلربیگی نامیده می شود و در آن عصر محل استقرار شاه عباس دوم و جانشینانش، به هنگام برگزاری مراسم مختلف نظیر نوروز بوده است. پل خواجو دارای 133 متر طول و 12 متر عرض بوده و تنها پل بر روی بستر زاینده رود می باشد که با کاشی کاری هفت رنگ تزئین شده است. شالوده این پل به گونه ای طراحی شده که در مواقع کم آبی به صورت بند از آن استفاده می شود.
صنایع دستی
صنایع دستی به آن رشته از صنایعی اطلاق می شود که نشان دهنده ویژگی ها و میراث هنری و سنتی مردم ایران می باشد. صنایع دستی، امروزه به عنوان کهن ترین حرفه و صنعت در قالب هنر، از گذشته های دور تا به امروز از جایگاه رفیعی در فرهنگ و اقتصاد ایران برخوردار بوده است. استان اصفهان مهد صنایع دستی کشور و یکی از چند شهر بزرگ دنیا در زمینه تولید صنایع دستی و هنرهای سنتی می باشد و با بیش از 100 رشته به عنوان اولین استان در سطح کشور شناخته شده است. برخی از هنرهای سنتی در استان که شهرت جهانی دارند عبارتند از: قالی، تولید پارچه های قلمکار، قلمزنی، میناکاری، خاتم سازی، مینیاتور، منبت و معرق.
سایر جاذبه های تاریخی و گردشگری شهر اصفهان
از جمله برخی جاذبه های تاریخی، تفریحی شهر اصفهان می توان به آثاری به شرح زیر اشاره نمود. باغ پرندگان، پارک ناژوان، باغ گل ها، باغ پروانه درحاشیه زاینده رود، موزه هنرهای معاصر اصفهان، موزه هنرهای تزیینی اصفهان، مدرسه چهارباغ ( امام جعفر صادق علیه السلام )، گردشگاه چهارباغ، پل جویی، پل شهرستان، پل مارنان، مسجد رکن الملک، مسجد حاج محمد جعفر آباده ای، مسجد آقانور، مسجد لنبان، مسجد رحیم خان، مسجد ایلچی، مسجد مصری، مسجد علی قلی آقا، مسجد خان، مسجد ذوالفقار، مسجد علی، هارون ولایت، درب امام، امامزاده شاه زید، امامزاده احمد، امامزاده اسماعیل، امامزاده جعفر، مزارستان تخت پولاد، مقبره بابارکن الدین، بقعه شهشهان، مقبره بابا قاسم، آرامگاه خواجه نظام الملک، برج های کبوتر اصفهان، مناره طوقچی، مناره ساربان، مناره زیار، مناره مسجد علی، مناره دارالضیافه، خانه حقیقی، خانه قزوینی، خانه بخردی، خانه شیخ الاسلام، انگورستان ملک، خانه امین، خانه وثیق انصاری ، خانه مارتاپیترز، خانه سوکیاس، خانه قاسمی ، حمام و مسجد علی قلی آقا،مسجد حکیم و مسجد سید.
موزه هنرهای تزئینی
گنجینه هنرهای تزئینی ایران در عمارت تاریخی رکیب خانه قرار دارد. این بنا در اوایل قرن یازدهم هـ . ق مقارن با سلطنت شاه عباس اول صفوی،در میان، مجموعه دولتخانه صفوی احداث و به عنوان محل نگهداری لوازم سوارکاری و یراق آلات مرکب های سلطنتی مورد استفاده قرارمی گرفت. این عمارت در دوران قاجار، به عنوان اندرونی ظل السلطان حاکم اصفهان و در دوران پهلوی به عنوان اولین اداره ثبت و احوال اصفهان مورد استفاده قرار می گرفت. هم اینک این مجموعه به عنوان تخصصی ترین موزه در ایران گنجینه بی نظیری از هنرهای تزئینی ایران از دوره صفوی تاکنون شامل کتابت انواع آثار خطی، جلدسازی، نگار گری، آثار لاکی، فلز کاری، سفال، آبگینه و رودوزی های سنتی را به عنوان یادگارهائی ارزشمند از فرهنگ و تمدن این سرزمین در خود جای داده است.
کلیسای وانک
از جمله بناهای تاریخی جلفای اصفهان که پس از کوچ ارامنه جلفای ارس در قفقاز به اصفهان ایجاد گردید کلیسای وانک می باشد. نام دیگر این کلیسا آمنا پرکیج به مفهوم« نجات دهنده مقدس» است و در سال 1655 م تحت نام کلیسای جامع وانک بر شالوده نمازخانه ای قدیمی بنا گردید. این کلیسا شامل چند بخش نظیر نمازخانه، کتابخانه، و موزه می باشد. بخش اصلی کلیسا(شماره خانه) که تلفیقی از مکتب معماری و نقاشی اصفهان عصر صفوی و هنر ارامنه را در خود جای داده، به گونه بسیار زیبائی بنا شده و در آن، دیوار نگاره های زیبائی حاوی روایات انجیل مقدس درباره انسان و روز رستاخیز به تصویر کشیده شده، موزه کلیسای وانک که در بخش شمالی کلیسا واقع شده یکی از بزرگترین موزه های ارامنه در جهان می باشد و شامل کتب مختلف انجیل در دوران تاریخی و تابلوهای نقاشی و نظائر آن است. که در طول تاریخ چهار صد ساله توسط ارامنه گردآوری شده است.
مسجد جامع عباسی(امام ره)
در جبهه جنوبی میدان (نقش جهان) یکی از زیباترین مساجد جهان اسلام قرار گرفته است . این مسجد به دستور شاه عباس اول و توسط استاد علی اکبر اصفهانی در قرن یازدهم هـ .ق (17 م ) بنا گردید. هر گردشگری که قصد بازدید از این بنای باشکوه را دارد در ابتدا با سردرب ورودی همراه با دو مناره آن که با تزئینات کاشی کاری مزین گردیده، برخورد می نماید. درب این مسجد با ورقهای نقره و طلا تزئین شده و مربوط به دوره شاه صفی اول، جانشین شاه عباس می باشد.
این مسجد به سبک مساجد چهار ایوانی بنا شده و دارای یک حیاط مرکزی می باشد. بنای دو پوش گنبد خانه در جبهه جنوبی مسجد باشکوه تمام خودنمائی می کند. ارتفاع بنای اصلی و مجموعه گنبد خانه از کف تا بالای مناره ها بیش از 50 متر می باشد. کتیبه های زیبای مسجد توسط خطاطان وخوشنویسان معروف عصر صفوی نظیر علیرضا عباسی، عبدالباقی تبریزی و محمدرضا امامی نگاشته شده اند.
از جمله ویژگیهای منحصر به فرد این مسجد تزئینات کاشیکاری معرق و هفت رنگ و نقوش مربوط به آن می باشند. به گونه ای که گل و بوته های آن همانند شکوفه های بهاری، نمادی ازحضور جاودانی روح در باغهای آسمانی( بهشت ) می باشند
باتشکر
:: موضوعات مرتبط:
ایران شناسی ,
,
:: بازدید از این مطلب : 1698
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
باتشکر
