اعتقاد به معاد و این همه انحراف...!!!

اگر اعتقاد به «معاد» انسان را از انحراف و گناه باز مى دارد; پس چرا در جوامع مذهبى این همه انحراف دیده مى شود؟

بى تردید اعتقاد به معاد، انسان را از گناه باز مى دارد. خداوند فراموشى معاد و روز حساب را از عوامل گمراهى مى داند. (... اِنَّ الَّذینَ یَضِلّونَ عَن سَبیلِ اللّهِ لَهُم عَذابٌ شَدیدٌ بِما نَسوا یَومَ الحِساب)[1]; ... در حقیقت كسانى كه از راه خدا گمراه مى شوند چون روز حساب را از یاد برده اند عذاب سختى دارند.

جامعه اى كه تنها علم و آگاهى به معاد داشته باشد، ولى آن را باور نكرده و به مرحله یقین نرسیده باشد، از انحراف، ستم و تعدّى مصون نخواهد بود. هنگامى كه انسان به چیزى یقین پیدا كرد و باور نمود، دیگر آن را فراموش نمى كند و یقین به معاد است كه از انحرافات جلوگیرى مى كند.

داشتن عنوان مذهبى به تنهایى دلیل نمى شود كه در جامعه انحرافى نباشد. در جامعه اى كه اكثر مردم، معاد را باور كنند، انحرافات كاهش مى یابد. نمونه آن ماه رمضان در جوامع اسلامى است، چون در این ماه مردم بیش از ماه هاى دیگر به یاد معاد هستند، میزان بزه كارهاى اجتماعى كاهش مى یابد.

رستگار نمى شوند!

هنگام سركشى هر یك از غرایز حیوانى، جز ترس از انتقام الهى و دوزخ، چیزى نمى تواند آتش خشم و غرایز انسان ها را خاموش سازد. قرآن بى اعتنایى و بى رحمى در برابر یتیمان و مستمندان را از صفات كسانى مى داند كه به قیامت اعتقاد ندارند و این، گویاى آن است كه «انسان معتقد به معاد» این گونه نیست:

(أَرَءَیْتَ الَّذِى یُكَذِّبُ بِالدِّین * فَذَ لِكَ الَّذِى یَدُعُّ الْیَتِیم * وَ لاَ یَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِینِ)[2]; آیا دیدى كسى را كه روز جزا را انكار مى كند؟ او همان كسى است كه [با كمال بى رحمى] یتیم را به سختى مى راند و افراد را به اطعام بینوایان ترغیب نمى كند.

بارها پیامبر(صلی الله علیه و آله) براى ترس مردم از گناه و دورى از اطاعت هواى نفس و غرایز حیوانى، آنان را از عذاب روز قیامت مى ترسانید. حتّى ترس خود را از عذاب الهى در روز قیامت به مردم بیان مى كرد و مى فرمود:

(إِنِّى أَخَافُ إِنْ عَصَیْتُ رَبِّى عَذَابَ یَوْم عَظِیم)[3]; من اگر پروردگارم را نافرمانى كنم، از مجازات روز بزرگ [قیامت] مى ترسم.

(وَ إِن تَوَلَّوْاْ فَإِنِّى أَخَافُ عَلَیْكُمْ عَذَابَ یَوْم كَبِیر)[4]; و اگر از [این فرمان خدا] روى‌گردان شوید; من بر شما، از عذاب روز بزرگ، بیمناك هستم.

(أَن لاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ اللَّهَ إِنِّى أَخَافُ عَلَیْكُمْ عَذَابَ یَوْم أَلِیم)[5]; جز «اللّه» را نپرستید، زیرا به شما از عذاب روز دردناكى مى ترسم!

آثار تربیتى ایمان به معاد

برخى از آثار و نتایج تربیتى اعتقاد به معاد عبارت است از:

1. باریابى به مقام ابرار (نیكان)

(لَّیْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لَـكِنَّ الْبِرَّ مَنْ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الاَْخِر ...)[6]; نیكى [تنها] این نیست صورت خود را به سوى مشرق و [یا] مغرب كنید، بلكه نیكى آن است كه به خدا و روز رستاخیز و ... ایمان آورند.

2. پیشگیرى از غرور علمى و انحراف اندیشه

راسخان در علم مى گویند:

(رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّاب * رَبَّنَآ إِنَّكَ جَامِعُ النَّاسِ لِیَوْم لاَّ رَیْبَ فِیهِ إِنَّ اللَّهَ لاَ یُخْلِفُ الْمِیعَادَ)[7]; پروردگارا! دل هاى ما را ـ بعد از آن كه ما را هدایت كردى ـ [از راه حق] منحرف مگردان و از سوى خود رحمتى بر ما ببخش، زیرا تو بخشنده اى. پروردگارا! تو مردم را در روزى كه تردیدى در آن نیست جمع خواهى كرد، قطعاً خداوند از وعده [خود] سرپیچى نمى كند.

3. رهایى از بى خبرى و گریز از آتش جهنم

(إِنَّ الَّذِینَ لاَ یَرْجُونَ لِقَآءَنَا وَ رَضُوا بِالْحَیَوةِ الدُّنْیَا وَ اطْمَأَنُّوا بِهَا وَ الَّذِینَ هُمْ عَنْ ءَایَـتِنَا غَـفِلُون * أُولَـئِكَ مَأْوَهُمُ النَّارُ بِمَا كَانُوا یَكْسِبُونَ)[8]; كسانى كه امید به دیدار ما ندارند و به زندگى دنیا خشنود شدند و بر آن تكیه كردند و كسانى كه از آیات ما غافلند; [همه]آنها جایگاهشان آتش است، به [كیفر] آن چه به دست مى آورند.

4. گرایش به خوبى ها

(فَمَن كَانَ یَرْجُوا لِقَآءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صَــلِحًا وَ لاَ یُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدَ)[9]; پس هر كس به لقاى پروردگارش امید دارد باید به كار شایسته بپردازد و كسى را در عبادت پروردگارش شریك نكند.

5. مقاومت در میدان جهاد

(قَالَ الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَـاقُوا اللَّهِ كَم مِّن فِئَة قَلِیلَة غَلَبَتْ فِئَةً كَثِیرَةَم بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّـبِرِینَ)[10]; كسانى كه به دیدار خداوند یقین داشتند، گفتند: بسا گروهى اندك كه بر گروهى بسیار، به اذن خدا پیروز شدند و خداوند با بردباران است.[11]

6. پیشگیرى از مفاسد اجتماعى و اقتصادى

(ویلٌ لِلمُطَفِّفین * اَلَّذینَ اِذَا اكتالوا عَلَى النّاسِ یَستَوفون * واِذا كالوهُم اَو وزَنوهُم یُخسِرون * اَلا یَظُنُّ اُولـئِكَ اَنَّهُم مَبعوثون * لِیَوم عَظیم * یَومَ یَقومُ النّاسُ لِرَبِّ العــلَمین)[12]; واى بر كم فروشان; آنان كه وقتى براى خود پیمانه مى كنند، حق خود را به طور كامل مى گیرند، امّا هنگامى كه مى خواهند براى دیگران پیمانه یا وزن كنند، كم مى گذارند آیا آنان گمان نمى كنند كه برانگیخته مى شوند در روزى بزرگ; روزى كه مردم در پیشگاه پروردگار جهانیان مى ایستند.